Trầm cảm sau sinh là tình trạng liên quan đến suy nghĩ và cảm giác mệt mỏi, buồn chán, lo lắng xuất hiện sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể nhẹ, vừa hoặc nặng, bệnh có thể thoáng qua nhưng cũng có thể kéo dài. Dưới đây là những dấu hiệu trầm cảm sau sinh để mẹ có thể nhận biết sớm.
Ảnh hưởng của trầm cảm sau sinh đến sức khỏe
Ảnh hưởng đến bản thân người mẹ
- Thể chất: sụt cân, suy dinh dưỡng.
- Tinh thần: suy nhược thần kinh, hoang tưởng, hành vi nguy hiểm.
Ảnh hưởng đến người thân
Trầm cảm ở mức độ nhẹ thì chồng và con không được chăm sóc tốt, gia đình không được vui vẻ. Còn nếu đến mức nặng người bị trầm cảm sau sinh có ý nghĩ hay hành vi tự tử (41.2%). Một số người rối loạn tâm thần, luôn có cảm giác bị hại nên tìm cách trả thù hay đối phó. Có những bà mẹ nghĩ con mình bị ma quỉ nhập nên tìm cách trừ tà, như vậy rất nguy hiểm đến tính mạng của bé. Ngay cả những người thân khác trong gia đình cũng vậy, có khi bà mẹ mang dao đâm người thân chỉ vì hoang tưởng bị hại.
Dấu hiệu trầm cảm sau sinh
Suy nhược cơ thể
Lo lắng
Những bà mẹ suy yếu thường hay có nhiều mối lo, thường là về sức khỏe bản thân. Có thể họ cảm thấy đau dữ dội ở đâu đó nhưng bác sĩ lại chẳng tìm ra nguyên nhân. Thường là đau ở đầu và ở cổ. Những người khác lại đau lưng, đau ngực, có thể là do các vấn đề về tim. Bà mẹ có nhiều than phiền về sức khỏe đến nỗi điều này càng làm cho họ stress thêm.
Triệu chứng thường gặp nhất là đau một vùng nào đó trên cơ thể và cảm giác bị bệnh. Những triệu chứng này sẽ trở nên trầm trọng nếu không được chữa trị.
Hoảng hốt
Căng thẳng
Cảm giác bị ám ảnh
Mất tập trung
Rối loạn giấc ngủ
Thường người bị trầm cảm rất khó ngủ. Họ có thể thao thức đến gần sáng, hoặc không ngủ được tí gì. Vài người ngủ không liên tục, hay bị thức giấc vào giữa đêm, thỉnh thoảng gặp ác mộng và không thể ngủ lại được.
Tình dục
Cách giúp mẹ cảm thấy thoải mái bao gồm đụng chạm nhẹ, ôm ấp và vuốt ve, sẽ tốt cho cả hai.
Triệu chứng tâm lý
- Tâm trạng buồn bã
- Giảm hứng thú hoạt động
- Cảm thấy vô dụng hay tội lỗi
- Khó tập trung hoặc không quyết đoán
- Thường nghĩ đến cái chết và tự tử
- Thay đổi khẩu vị và tăng hoặc giảm cân
- Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
- Suy nghĩ, hành động, phản ứng chậm
- Mệt mỏi, thiếu sinh lực
Nguyên nhân bệnh trầm cảm sau sinh
- Thay đổi về nội tiết: Sau khi sinh, việc giảm đột ngột estrogen và progestrogen góp phần gây nên. Hormones tuyến giáp giảm nhanh chóng gây ra cảm giác mệt mỏi và trầm cảm.
- Thay đổi về thể tích máu, huyết áp, hệ miễn dịch và chuyển hóa dẫn đến tình trạng mệt mỏi và dễ thay đổi cảm xúc.
- Mâu thuẫn gia đình, vấn đề tài chính, thiếu sự giúp đỡ của người thân.
- Khó khăn trong chăm sóc bé. Nhiều bà mẹ cảm thấy căng thẳng, mất ngủ, lo lắng về khả năng chăm sóc bé. Từ đó cảm thấy mất hứng thú sống và mất kiểm soát cuộc sống bản thân.
- Yếu tố di truyền: trong gia đình có người bị trầm cảm (mẹ, chị, cha) thì nguy cơ bệnh cao.
Những đối tượng dễ mắc bệnh trầm cảm sau sinh
Những đối tượng dễ mắc bệnh trầm cảm sau sinh đầu tiên là phải kể đến những người đã có tiền sử bị trầm cảm sau sinh. Theo số liệu thống kê những người có tiền sử bị trầm cảm sau sinh sẽ có nguy cơ lặp lại 50% còn những người có tiền sử trầm cảm ngoài thai kỳ sẽ có nguy cơ trầm cảm sau sinh là 25%, 68% những người ngưng dùng thuốc chống trầm cảm lúc mang thai sẽ rơi vào trạng thái trầm cảm còn những người tiếp tục dùng thuốc thì 25% bị trầm cảm.
Ngoài ra, trầm cảm sau sinh còn gặp phải ở một số đối tượng sau:
- Sinh con ở tuổi < 18
- Những sự kiện gây căng thẳng trong thời gian trước: bệnh tật, hiếm muộn, thất nghiệp.
- Thiếu sự giúp đỡ, đồng cảm chia xẻ của người thân, đặc biệt là người chồng.
- Mâu thuẫn vợ chồng, mâu thuẫn với mẹ chồng.
- Thai kỳ không mong muốn.
- Biến chứng thai kỳ: thai lưu, sẩy thai.
- Trầm cảm dễ xuất hiện ở người con so, tuy nhiên vẫn có thể xảy ra ở con rạ.
Điều trị bệnh trầm cảm sau sinh
Hỗ trợ từ người thân
- Nếu đơn thuốc của bác sĩ không thích hợp thì người thân cần động viên người bệnh đến gặp bác sĩ tư vấn và yêu cầu thay đổi đơn thuốc.
- Gia đình cần giúp đỡ chăm sóc để người mẹ phục hồi nhanh chóng
- Nếu người bệnh không được khỏe thì đừng quấy rầy và đối xử với người bệnh như là họ mắc một căn bệnh bình thường.
- Người bệnh không được khỏe thì hãy để họ nghỉ ngơi còn nếu khỏe thì nên cho họ làm việc gì mà họ thích
- Trầm cảm không phải là một dấu hiệu của bệnh. Thường thì một người mẹ trầm cảm không thích sự cô độc, do vậy hãy cố gắng sắp xếp để lúc nào cũng có 1 người mà người bệnh có thể tin tưởng ở bên cạnh.
Điều trị bằng thuốc
Khi xuất hiện một số biểu hiện của trầm cảm sau sinh hoặc nghi ngờ bị trầm cảm sau sinh thì cần tới gặp bác sĩ càng sớm càng tốt để được tư vấn nếu không thể được thì mời bác sĩ đến nhà. Người mẹ cùng người thân cần kể hết tất cả các triệu chứng gây khó chịu để bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn về bệnh.
Thuốc được kê toa thông thường hoặc là thuốc an thần hoặc là thuốc chống trầm cảm. Nhiều phụ nữ nhận thấy rằng thuốc an thần không hiệu quả và quay trở lại bác sĩ yêu cầu đổi thuốc. Với thuốc chống trầm cảm thì người bệnh có cảm giác khô miệng và buồn ngủ. Nếu dùng thuốc trong vài tuần mà không thấy hiệu quả thì nên đến gặp bác sĩ để thay đổi thuốc mạnh hơn hoặc là tăng liều lượng.
Bên cạnh việc dùng thuốc thì điều quan trọng là phải duy trì chế độ dinh dưỡng tốt, vitamin B6 hoặc vitamin tổng hợp nên được dùng.
Vai trò của bản thân
Hãy nghỉ ngơi nhiều bởi vì sự mệt mỏi sẽ làm cho bệnh trầm trọng hơn. Tránh thức khuya và hãy nhờ người khác cho con bú. Đừng quên ăn uống đầy đủ vì nếu hạ đường huyết cũng sẽ làm cho bệnh nặng nề hơn. Nên ăn nhiều trái cây và rau quả khi bạn cảm thấy đói. Nên uống viên đa sinh tố mỗi ngày.
Đừng ép bản thân làm những điều mình không thích hoặc những điều gây khó chịu.
Phòng tránh trầm cảm sau sinh
- Động viên, gần gũi và chia sẻ với thai phụ về cuộc chuyển dạ và chăm sóc bé sau sinh.
- Hướng dẫn thai phụ về việc nuôi con bằng sữa mẹ.
- Dùng Progresterone liều cao cho sản phụ sau sanh bằng cách tiêm liều giảm dần trong 8 ngày. Sau đó người mẹ dùng vòng Progresterone cho đến khi có kinh nguyệt trở lại.
- Dùng thuốc chống trầm cảm trong 3 tuần cuối của thai kì. Nhiều bác sĩ cảm thấy nguy hiểm khi dùng thuốc này đối với phụ nữ có thai. Nhưng một số lại thấy lợi ích của người mẹ quan trọng hơn.
Trên đây là dấu hiệu trầm cảm sau sinh cùng với nguyên nhân, cách điều trị và phòng tránh sẽ giúp mẹ và người thân có thể nhận biết sớm về bệnh. Nhận biết sớm những dấu hiệu bất thường về tâm lý, gia đình cần cân nhắc việc đưa họ tới khám bác sĩ chuyên khoa bởi việc điều trị càng sớm sẽ càng đạt được hiệu quả cao.
K. Khám bệnh – BV Từ Dũ
