Việc chăm sóc cơ thể trong thời kỳ hậu sản là rất quan trọng. Bởi vì chỉ cần một chút sơ sảy thì nguy cơ mắc các biến chứng nguy hiểm là rất cao. Mẹ nên tham khảo dấu hiệu bị hậu sản sau sinh và các bệnh hậu sản thường gặp để tìm cách ngăn ngừa và phòng tránh.
Nguyên nhân bị hậu sản sau sinh
Hậu sản sau sinh là thời kỳ 4 – 6 tuần lễ sau khi sinh. Đây là thời kỳ mà người phụ nữ gặp phải rất nhiều vấn đề về cả thể chất và tinh thần. Hậu sản sau sinh thường xảy ra ở khoảng 15 – 20% bà mẹ sau sinh.
Tuy có con là một niềm hạnh phúc lớn đối với người phụ nữ, nhưng đồng thời vấn đề sinh con cũng gây ra những căng thẳng về mặt tinh thần và thể chất. Làm mẹ là một vai trò vất vả, đầy trách nhiệm và thường gặp rất nhiều căng thẳng và đối mặt với tình trạng thiếu ngủ. Vấn đề càng khó khăn hơn khi người phụ nữ phải nuôi con, chăm con một mình không có người thân giúp đỡ, hoặc do vấn đề tài chính mà người phụ nữ cũng phải đi làm thì mới đủ để trang trải cuộc sống.
Bất kỳ một người phụ nữ nào sau khi sinh cũng bước vào thời kỳ hậu sản, việc em bé chào đời là biến động lớn về cả thể chất và tâm lý đối với người mẹ. Do vậy, trong giai đoạn này người phụ nữ cần được chăm sóc đặc biệt, nếu không thì sẽ rất dễ mắc phải một số bệnh lý được gọi là bệnh hậu sản (bệnh mắc phải trong thời kì hậu sản).
Dấu hiệu bị hậu sản sau sinh
Sau khi sinh con, người phụ nữ rất dễ mệt mỏi, cơ thể yếu đuối cộng với việc suốt nhiều tháng trời chỉ quanh quẩn trong bốn bức tường với đủ thứ việc vặt vãnh, không tên; nhất là khi em bé không khỏe mạnh, mẹ thiếu sữa…; người mẹ sẽ trở nên cực kỳ nhạy cảm, dễ bị tổn thương, tủi thân, buồn phiền với những chuyện mà trước kia các mẹ xem là chẳng có gì.
Nếu gặp phải những triệu chứng trên kéo dài quá 2 tuần, hoặc nếu có các triệu chứng dưới đây, thì người mẹ nên tìm đến chuyên viên tâm lý, bác sĩ chuyên khoa để được giúp đỡ:
- Tinh thần suy sụp, không thấy niềm vui hay sự thích thú trong cuộc sống hằng ngày.
- Ăn không thấy ngon, hoặc không muốn ăn gì cả.
- Sau khi sinh được vài tháng mà vẫn cảm thấy uể oải, kiệt sức.
- Khóc lóc, bực bội, lo lắng, hoang mang, cảm thấy bất ổn.
- Đột nhiên thấy sợ hãi, không dám ở nhà một mình.
- Không muốn đi ra ngoài, hoặc không muốn gặp gỡ ai.
Các bệnh hậu sản thường gặp ở phụ nữ
Băng huyết
Băng huyết là một trong những bệnh hậu sản thường gặp sau khi sinh (nguy cơ cao nhất trong 24h sau khi sinh) và là một nguyên nhân chính gây tử vong cho sản phụ.
Triệu chứng chung của băng huyết là chảy máu nhiều ngay sau khi đẻ thai và sổ rau. Khi máu ra nhiều, sản phụ có thể bị choáng, xanh nhợt, mạch nhanh, huyết áp hạ, khát nước, chân tay lạnh, vã mồ hôi… Tùy từng nguyên nhân (đờ tử cung, sót rau, rách đường sinh dục…) mà có thêm những triệu chứng đặc trưng khác. Và tùy vào từng trường hợp mà bác sĩ sẽ có những biện pháp can thiệp khác nhau. Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến chảy máu sau sinh:
- Cơ tử cung yếu do đẻ nhiều lần, tử cung có sẹo mổ, u xơ tử cung, tử cung dị dạng; tử cung bị căng giãn quá mức vì đa thai, đa ối, thai to.
- Chuyển dạ kéo dài; nhiễm khuẩn ối.
- Sót rau trong buồng tử cung.
- Sản phụ suy nhược, thiếu máu, cao huyết áp, nhiễm độc thai nghén.
- Tiền sử xảy, nạo, hút thai nhiều lần.
- Từng bị sót rau viêm niêm mạc tử cung.
- Sau đẻ non, đẻ thai lưu.
- Đẻ nhanh, đặc biệt ở tư thế đứng.
- Dây rau ngắn, cuốn cổ nhiều vòng; lấy rau không đúng quy cách.
- Đỡ đẻ không đúng cách, cổ tử cung chưa mở hết mà sản phụ đã rặn.
Băng huyết là một tai biến hết sức nguy hiểm, nếu chị em thấy mình ra máu nhiều sau khi sinh hay gặp các triệu chứng trên, cần thông báo ngay cho bác sĩ biết.
Cơn đau tử cung
Vì trong tử cung vẫn còn máu cục, sản dịch… nên thỉnh thoảng tử cung có những cơn co bóp mạnh để tống các chất dư thừa ra ngoài gây nên những cơn đau tử cung. Những người sinh con so thường ít gặp cơn đau tử cung hơn vì chất lượng tử cung vẫn còn tốt. Các cơn đau tử cung thường gặp ở người con rạ, càng đẻ nhiều lần thì càng đau vì chất lượng cơ tử cung yếu dần, tử cung càng cần phải co bóp mạnh hơn những lần trước để đẩy máu cục và sản dịch ra ngoài. Đôi khi các cơn đau tử cung với cường độ quá mạnh thì sẽ cần phải dùng thuốc giảm đau. Ở một số sản phụ, các cơn đau này có thể kéo dài nhiều ngày. Khi cho con bú, oxytocin phóng ra nhiều nên có thể xuất hiện các cơn đau tử cung. Thông thường các cơn đau giảm dần về cường độ và sản phụ cảm thấy dễ chịu hơn vào ngày thứ 3 sau đẻ.
Nhiễm khuẩn hậu sản
Nhiễm khuẩn hậu sản là nhiễm khuẩn xảy ra ở sản phụ sau khi sinh mà khởi điểm là từ đường sinh dục (âm đạo, cổ tử cung, tử cung vùng rau bám). Vi khuẩn gây bệnh có thể từ cơ thể sản phụ, người xung quanh, dụng cụ đỡ đẻ, thủ thuật mổ lấy thai…
Nguyên nhân khiến cho vi khuẩn phát triển được do: Dinh dưỡng kém, thiếu máu, nhiễm độc thai nghén, ối vỡ non, vỡ sớm, chuyển dạ kéo dài, ứ sản dịch, đã bị viêm âm đạo, viêm cổ tử cung từ trước…
Khi bị nhiễm khuẩn hậu sản, sản phụ thường gặp những triệu chứng ban đầu như: sốt nhẹ (>38độC), đau tấy, mưng mủ chỗ bị viêm, sản dịch hôi, mệt mỏi, ăn uống kém… Nếu nặng, sản phụ có thể bị sốt rất cao, rét run, choáng, hạ huyết áp…
Có rất nhiều hình thái nhiễm khuẩn hậu sản như: nhiễm khuẩn tầng sinh môn, âm hộ, âm đạo; viêm niêm mạc tử cung; viêm phần phụ và dây chằng rộng; viêm phúc mạc, tiểu khung; viêm phúc mạc toàn bộ; nhiễm khuẩn huyết; viêm tĩnh mạch. Mỗi hình thái sẽ có những biểu hiện đặc trưng riêng tuy nhiên nếu bạn bị sốt trong thời kì này thì phải đặc biệt lưu ý vì đây là biểu hiện ban đầu của mọi hình thái nhiễm khuẩn hậu sản.
Sản dịch
Sản dịch là dịch từ tử cung và đường sinh dục chảy ra ngoài trong những ngày đầu tiên của thời kỳ hậu sản. Sản dịch bao gồm máu cục và máu loãng chảy từ niêm mạc tử cung nhất là từ vùng rau bám, các mảnh ngoại sản mạc, các sản bào, các tế bào biểu mô cổ tử cung và âm đạo bị thoái hóa và bong ra. Trong 3 ngày đầu, sản dịch gồm toàn máu loãng và máu cục nhỏ nên có màu đỏ sẫm. Từ ngày thứ 4 đến 8, sản dịch loãng hơn, chỉ còn là một chất nhầy có lẫn ít máu nên có màu lờ lờ máu cá. Từ ngày 9 trở đi sản dịch không có máu chỉ là một dịch trong hoặc trắng chứa lượng lớn bạch cầu và mô màng vỏ bị hoại tử… Hiện tượng này kéo dài 2-3 tuần nữa.
Bình thường sản dịch không bao giờ có mủ nhưng khi chảy qua âm đạo, âm hộ, sản dịch mất tính chất vô khuẩn và có thể bị nhiễm các vi khuẩn gây bệnh như tụ cầu, liên cầu, trực khuẩn… Sản dịch có mùi tanh nồng, độ pH kiềm. Nếu bị nhiễm khuẩn sẽ có mùi hôi.
Ở người con so, cho con bú, sản dịch sẽ hết nhanh hơn do tử cung co hồi nhanh hơn. Ở người mổ đẻ, sản dịch thường ít hơn so với người đẻ thường. Nếu sản dịch ra nhiều, kéo dài hoặc đã hết huyết đỏ sẫm, lại ra máu tái lần cần phải theo dõi xem có bị sót rau khi đẻ hay không. Trên lâm sàng, 3 tuần lễ sau đẻ ở một số sản phụ có thể ra một ít máu qua đường âm đạo, đó là hiện tượng thấy kinh non do niêm mạc tử cung phục hồi sớm.
Ngoài ra còn một số biểu hiện khác như: Sản phụ mới sinh xong thường thở chậm và sâu hơn. Một số sản phụ ngay sau khi sinh có thể lên cơn rét run, đó là cơn rét run sinh lý. Đặc điểm của cơn rét run sinh lý là mạch, nhiệt độ, huyết áp vẫn bình thường. Khi bị choáng do mất máu, còn có sự thay đổi về mạch, huyết áp, vã mồ hôi, các chi lạnh. Sau khi sinh, sản phụ có thể sụt 3-5 kg do sự bài tiết mồ hôi, nước tiểu, sản dịch…
Ở những người không cho con bú, 6 tuần lễ sau khi sinh chị em có thể có lại kinh lần đầu tiên, và đó cũng là dấu hiệu chấm dứt thời kỳ hậu sản. Kỳ kinh nguyệt đầu thường kéo dài hơn các kỳ kinh bình thường.
Cách phòng ngừa các bệnh hậu sản sau sinh
Theo các bác sỹ đầu ngành về sản khoa thì sau khi sinh xong cơ thể của sản phụ rất mệt mỏi, yếu, lỗ chân lỗ thường giãn ra, các cơ quan trong cơ thể phải đào thải những chất cặn bã khi mang thai và phục hồi lại chức năng cho bà mẹ. Vì vậy việc phòng và ngăn ngừa các chứng bệnh hậu sản là rất cần thiết.
Trước hết là cần phải theo dõi tình trạng sức khỏe của các bà mẹ tối thiểu là 3 ngày sau sinh về: Theo dõi huyết áp, dấu hiệu của choáng, sốc, số lượng nước tiểu, để phòng và cấp cứu kịp thời băng huyết, sản giật. Xoa bụng theo chiều kim đồng hồ, vận động và đi lại ngay khi có thể, theo dõi số lượng nước tiểu, lần đi đại tiện để hạn chế liệt ruột và bàng quang. Theo dõi, sự co của tử cung, màu, số lượng, mùi của sản dịch. Ngoài ra theo dõi sắc mặt, màu lưỡi, thể chất và tinh thần sản phụ. Để phát hiện sớm đờ tử cung, sót rau, viêm nhiễm trùng sản hậu. Tránh mặc quần chật, thay quần lót thường xuyên. Nên sinh hoạt và ăn uống đúng cách.
Ngoài ra cần tạo cho mình 1 tinh thần thoải mái, cần chia sẻ với người thân về cả công việc lẫn cảm xúc trong thời gian này. Đặc biệt là cần nhờ chồng, người thân chăm sóc con để giảm những áp lực mệt mỏi, căng thẳng, áp lực về công việc. Như vậy cũng có thể hạn chế được tối đa bệnh trầm cảm sau sinh.
